Poprawność polityczna knebluje nam usta, niejednokrotnie tuszując zło, jakie dzieje się na kolejnych planach słusznej walki politycznej. Zgadzamy się jednak na nią, ponieważ zwalnia nas z odpowiedzialności stawiania czoła słabościom, które są niemile widziane. Słabości obnażają defekty społeczności, na rzecz których działamy, będąc ich częścią lub osobami sprzymierzonymi. A przy założeniu, że środowiska te realizują wizje lepszego, równego i sprawiedliwego świata, chciałoby się, żeby owe defekty nigdy nie wypływały na powierzchnię.

Ilustracja Patricija Bliuj-Stodulska

Rzeczywistość jest jednak taka, że słabości i defekty istnieją, czy nam się to podoba, czy nie. Poprawność polityczna ich nie zatrze, ani nie spowoduje, że przestaną istnieć. Zamiast pomóc sprawie, jak często byśmy chciały_eli, poprawność polityczna sieje spustoszenie w naszych szeregach.

Na pewno nie jestem odosobniony w dylematach typu: facet bije rodzinę, ale jednocześnie jest zagrożony eksmisją na bruk. Czy:   

A/ najpierw, w wyniku interwencji policji, założyć mu Niebieską Kartę, a potem go bronić przed tą samą policją, która przyjdzie po niego do mieszkania? A może najpierw rozbić kordon policji, a dopiero potem rozmawiać o Niebieskiej Karcie? W obu przypadkach powstaje niespójność: negujemy instytucję policji, odmawiając człowieczeństwa jej funkcjonariusz(ko)m (eksmisja), żeby za chwilę odwołać się do ich człowieczeństwa w obronie osób doświadczających przemocy (Niebieska Karta). 

B/ a może blokować eksmisje nie wspominając nic o przemocy lokatora względem rodziny? Albo odwrotnie: ratujmy jego rodzinę od przemocy, a jego zostawmy na pastwę eksmisji? Może nie zasłużył na ochronę swoich praw obywatelskich, skoro jest zły do szpiku? Kryminalny życiorys lokatora nie pomaga sprawie, bo na pewno znajdą się ludzie, którzy powiedzą, że bandyty bronić nie będą. Ale z drugiej strony, bandyta też człowiek i dlaczego by nie miał dostać szansy na zmianę? A może tym bardziej powinno się bronić bandziora, żeby pokazać, że ochrona praw człowieka jest nadrzędną wartością, ponad podziałami i ocenami? Kłopot w tym, że to dwie strony tej samej monety. Prawa człowieka dotyczą obu kwestii.

Możliwe rozwiązanie: organizujemy blokadę eksmisji, działając w obronie praw lokatorskich osób stosujących przemoc, jak i jej doświadczających. Wiem, nie wygląda to najlepiej, ale im wszystkim należy się ochrona przed wyrzuceniem na bruk. Jednocześnie wyraźnie informujemy opinię publiczną o sytuacji przemocy w eksmitowanej rodzinie. Możemy publicznie zapewnić, że podejmiemy niezbędne kroki do pociągnięcia sprawcy przemocy do prawnej odpowiedzialności oraz do zapewnienia pełnej ochrony osobom jej doświadczających. Jeżeli same_i nie jesteśmy w stanie wywiązać się z powyższego zobowiązania, zadbajmy, żeby sprawa została przekazana w odpowiednie ręce (np. organizacji, która profesjonalnie zajmuje się walką z przemocą w rodzinie), monitorując od czasu do czasu sytuację. 

Przypadek drugi: walka o prawo do pobytu migranta wyznającego mocno seksistowskie i homofobiczne przekonania:

A/ czy skupiać się na jego prawach obywatelskich oraz tępić systemową dyskryminację i rasizm, milcząc na temat jego opresyjnego podejścia do kobiet i osób homoseksualnych? Może to nie nasza sprawa, jak traktuje kobiety i osoby LGBT? Ale czy wtedy, działając dla „dobra sprawy”, nie dajemy przyzwolenia na zachowania, które radykalnie potępiamy? Z drugiej strony, czy jak zaczniemy mówić o jego dyskryminacji kobiet i osób LGBT, to nie wycofa się ze współpracy organizacja wspierająca nasze starania o uzyskanie dla tej osoby papierów?

B/ a może, przed rozpoczęciem rozbrajania systemu wysiedleń i deportacji, powinno się go skierować na szkolenie z równościowego traktowania kobiet i osób nienormatywnych? Ale czy wtedy nie będzie już za późno na edukację? Bo jak go odeślą, to kogo będziemy edukować? 

C/ a może załatwić sprawę pobytu, a potem zabrać się za edukację? No, ale takie sprawy ciągną się miesiącami, a zazwyczaj latami. W tym czasie jego negatywna postawa wobec kobiet i osób LGBT może się utrwalić. Poza tym, powstaje tu problem natury etycznej: tępimy instytucje państwa, zarzucając im rasizm i ksenofobię, żeby za chwilę skorzystać z ich udogodnień, żądając równego traktowania przyjezdnych. Ale czy aby nie postępujemy według tego sprzecznego mechanizmu, ponieważ nie chcemy czuć się faworyzowane_i, próbując w ten sposób zatrzeć wszelkie ślady uprzywilejowania? 

Możliwe rozwiązanie: Walczymy wraz z uchodźcą o jego prawo do pobytu, nie bojąc się głośno krytykować jego dyskryminacyjnej postawy wobec kobiet i osób LGBT. Podobnie jak otwarcie krytykujemy relacje męskiej władzy i dominacji mężczyzn wobec kobiet w społeczeństwie, w którym żyjemy. Jeżeli ktoś, próbując nas nastraszyć uchodźcą, wyciąga historię gwałtu, którego dopuścili się inni uchodźcy na kobiecie, należy ostro potępić wszelkie przypadki gwałtu i wyraźnie zaznaczyć, że zdarzają się one w każdych społecznościach i społeczeństwach. Konkretne zdarzenie, mimo jego niedopuszczalności, nie definiuje zachowań wszystkich mężczyzn w danej społeczności. Możemy nawiązać współpracę, zawiązać sojusz z organizacjami lub kolektywami, które zajmują się pracą na rzecz integracji, akceptacji i różnorodności, aby wspólnie i równolegle działać na poziomie zniesienia granic i edukacji równościowej.

Wreszcie, trzeci przypadek: facet działa na rzecz krzewienia demokracji, ale, dajmy na to, nie płaci alimentów. 

A/ czy nabieramy wody w usta, zagryzamy język i wmawiamy sobie, że to „tylko alimenty”, a tu przecież chodzi o coś więcej, bo o całą demokrację? Ryzykujemy wtedy krzywdzące wartościowanie podmiotów walki. Bo czy z jednej strony obrona demokracji jest ważniejsza od ochrony dzieci przed przemocą ekonomiczną? I z drugiej, czy wartości demokratyczne, w obronie których stajemy, nie zakładają sprawiedliwości i równości także w obszarze odpowiedzialności za dziecko? 

B/ czy odkładamy rozliczenie kolegi, współtowarzysza, lidera, na później, po uporaniu się z obroną demokracji? W tym przypadku ryzykujemy, że jeśli obrona demokracji będzie trwała „nie-wiadomo-ile”, to możemy dwa razy zapomnieć o tym, do czego miały_liśmy wrócić. Poza tym, w przypadku porażki obrony, wszyscy mogą zapomnieć o jej liderze, a tym samym o jego ciemnych kartach z życiorysu. Mogą też się znaleźć takie_cy, które_rzy wtedy tym chętniej wrócą do spraw z przeszłości lidera, aby jeszcze bardziej go pogrążyć lub szukać wytłumaczenia porażki. Z kolei w przypadku zwycięstwa demokracji, jednym przypomną się alimenty ojca (sic!) tego sukcesu, aby zdyskredytować jego zasługi, innym, aby puścić je w niepamięć w obliczu historycznej chwili triumfu demokracji. Wtedy kolega lider zostanie na uprzywilejowanej pozycji tego, którego z alimentów się nie rozlicza.

C/ czy może oczekujemy, że póki nie „odrobi lekcji” i nie uporządkuje sprawy alimentacyjnej, nie ma mowy o żadnej obronie demokracji? Może w ten sposób unikniemy niebezpiecznego wyjątku, na który będą mogli powoływać się kolejni alimenciarze? A może ukręcimy łeb właśnie rodzącemu się ruchowi obywatelskiemu?

Możliwe rozwiązanie: Jeśli jesteśmy częścią tego ruchu, mówmy otwarcie o sytuacji alimentacyjnej lidera, nie bagatelizujmy sprawy i nie solidaryzujmy się bezmyślnie z kimś, kto alimentów nie płaci. Nasza solidarność i zrozumienie dla alimenciarza nie przyniosą krzty ulgi osobom, którym te alimenty się należą. Możemy zaproponować, że do momentu, kiedy nie wyjaśni się sprawa z alimentami, przewodnictwo ruchu przejmuje inna osoba. Z drugiej strony, nie porzucajmy walki o demokrację z powodu nieuregulowanej sytuacji alimentacyjnej człowieka, który tę walkę rozpoczął. Nie ma co się obrażać na cały ruch społeczny, który w końcu tworzą różni ludzie: tacy, co nie płacą alimentów, tacy, którzy wyzyskują swoich pracowników i tacy, którzy kupują pornografię.

Jak widać, więcej tu pytań niż odpowiedzi. Stawianie czoła takim wyzwaniom rzeczywistości to codzienność i nie ma co udawać, że te dylematy nie istnieją. Tyle że nie mówi się o nich, bo nikt nie chce dostać łatki kapitalisty, rasisty, homo-, czy islamofoba. Ludzie mają niezwykłą łatwość w ocenianiu innych. I nadzwyczajną trudność w ocenie swoich postępowań. Jeśli skrytykujemy przemocowe zachowanie osoby LGBTQ, to wytkną nam, że jesteśmy homofobami. Jeśli to będzie osoba wyznania muzułmańskiego, to skończymy jako islamofob(k)i. Jeśli innego koloru skóry, to jako rasiści_stki. Jeśli innego pochodzenia społecznego, to klasiści_stki, itd.

Łatwość w przylepianiu takich łatek wynika z naszego strachu, że jeśli nie zareagujemy, to sami_e skończymy z łatką -isty lub -foba. Póki nie pozbędziemy się z głowy policjanta, który pilnuje wskaźnika naszej poprawności politycznej, trudno będzie mówić o realnej zmianie. Zauważanie i krytykowanie błędów i mankamentów spraw, o które walczymy, nie ma służyć podkopywaniu ideałów, ale właśnie ich wzmacnianiu i ulepszaniu. Popchnąć gówniarza każdy_a potrafi, ale prawdziwa siła to okazanie słabości.

I nie mówię tu o wyciąganiu do publicznej wiadomości wad organizacyjnych lub strukturalnych wewnątrz Ruchu. Te powinny być omawiane na wewnętrznych kongresach, plenach i spotkaniach. Wewnętrzny ferment jest potrzebny, żeby teoria nie skostniała, a praktyka nie stała się rutyną. Umiejętność konstruktywnego krytykowania wzajemnych działań, wyciągania z nich wniosków i szukania nowych rozwiązań często przyćmiewa prywata i zwyczajna ludzka zawiść. Nie po to dyskutujemy z ideami wyznaczającymi kierunki Ruchu, żeby je ośmieszyć czy podważyć, ale żeby je wzmocnić i zasilić nowymi nurtami. Można w tym miejscu przywołać słowa bell hooks, która w podobnym tonie pisała o feminizmie:

„Dzięki głosom radykalnych teoretyczek, w tym kobiet kolorowych, oblicze feministycznej teorii i praktyki ulegało zmianie. […] W naszym społeczeństwie nie było dotąd równie samokrytycznego ruchu walczącego o sprawiedliwość społeczną, jak ruch feministyczny. Właściwa feministkom wola zmiany kierunku w sytuacjach, gdy było to konieczne, zawsze była głównym źródłem siły i witalności naszej walki. Ta wewnętrzna krytyka jest kluczowa dla wszelkiej polityki nastawionej na zmianę. Podobnie jak nasze życie nie jest niezmienne czy statyczne, nasza teoria musi pozostać płynna, otwarta i reagować na nowe informacje”.

Potrzebujemy więcej odwagi i śmiałości w mówieniu o naszych obawach i wątpliwościach, jakie pojawiają się w organizacjach i kolektywach, w których działamy. Ale przede wszystkim, potrzebujemy w Ruchu więcej miejsca na wyrażenie tych wątpliwości i obaw, bo jeśli same_i sobie będziemy kneblować usta, wycierając je jednocześnie hasłami o wolności wypowiedzi, to staniemy się tymi, których tak gorliwie krytykujemy. A nie o to nam przecież chodzi.

Łukasz Wójcicki

Przekonanie, że istnienie kultury gwałtu jest histerią przewrażliwionych, pozbawionych poczucia humoru feministek, jest typowym przejawem myślenia osób wytrenowanych na sterydach patriarchatu. Sterydach o tyle niebezpiecznych, że aplikowanych nam bez naszej wiedzy już w kaszce z mlekiem.

Kultura gwałtu, wbrew wyobrażeniu wielu osób, to nie jakaś subkultura, w której bandy nabuzowanych kolesi, grasując po wsiach i miastach, napadają kobiety i dziewczyny, gwałcąc je w ciemnych uliczkach.

Kultura gwałtu to społeczne przyzwolenie na przemoc seksualną, stosowaną najczęściej przez mężczyzn w stosunku do kobiet. I nie w ciemnych załukach, ale w domach czy w pracy. W miejscach, gdzie hierarchia i relacja władzy zmusza je do milczenia i biernej akceptacji. A kultura gwałtu im „podpowiada”, że muszą nieść swój krzyż, że tak to już jest. Kultura gwałtu to niebezpieczne zjawisko przekraczania intymnych granic człowieka pod pretekstem zabawy i/lub zwyczaju. Przemoc seksualna zostaje tu przystrojona maską gry towarzyskiej i girlandami obyczajów, aby chronić jej sprawców – najczęściej mężczyzn – przed konsekwencjami i odpowiedzialnością za krzywdę wyrządzaną drugiej osobie (najczęściej kobiecie, cis lub trans).

Kultura gwałtu to przymykanie oka na sprawców przemocy seksualnej („a bo on taki nerwowy/zwariowany/wyluzowany jest”). Kultura gwałtu, to przerzucanie odpowiedzialności za przestępstwo przemocy seksualnej z osoby stosującej przemoc, na osobę jej doświadczającą. To pobłażliwość sądów w stosunku do sprawców przemocy seksualnej. Przepustkę do takiego postępowania daje nam seksistowskie wychowanie kobiet i mężczyzn: kobiety bagatelizują a mężczyźni wykorzystują ten stan, przy czym obie grupy są niewolnikami tego samego patriarchalnego systemu, który kobietom nakazuje uległość, a mężczyznom dominację. Każde wyłamanie się z tego schematu przypłacamy brakiem społecznej akceptacji, upokorzeniami i skierowaną w nas mową nienawiści.

Kobiety, uczone od dziecka podporządkowania mężczyźnie, nie zawsze wiedzą, że mogą reagować i sprzeciwiać się ohydnym, krzywdzącym obyczajom i pozornie neutralnym zachowaniom (jak klepnięcie w tyłek, złapanie za włosy, itp.). Najważniejsze jest poczucie naszego bezpieczeństwa; tradycja i zwyczaj nie mają tu nic do gadania. Jeśli się nie znamy, albo znamy słabo, oczekuję od ciebie, że zanim przekroczysz moje granice (nieważne, czy to będzie stanie obok siebie w bezpośredniej bliskości, dotknięcie mojego ramienia czy przytulenie się), to zapytasz, czy możesz. Wtedy dajesz mi poczucie bezpieczeństwa i kontroli sytuacji, w której mogę poczuć się niepewnie.

O takie poczucie bezpieczeństwa i wolność zabiegam, dlatego idę w Marszu Nieprzyzwolenia w Warszawie 10.10 o 20.00. Start pod Kolumną Zygmunta!

Co i rusz ktoś mnie namawiał, żebym szedł na wybory zagłosować na mniejsze zło, czyli na Pana Komorowskiego. Tylko, że ja nie mam pewności, że to mniejsze zło. Ja się w ogóle brzydzę polityką „parlamentarną”. Jej brudnymi zagrywkami, kłamstwami, manipulacjami i ściemami. A tak poza tym, to zwyczajnie w nią nie wierzę. Za to wierzę w prywatne, które jest polityczne. I w politykę sianą od dołu, wzrastającą z ziemi i pączkującą ponad partyjnymi trawnikami.

Czasem mnie przekonują to tu, to tam, żebym zobaczył, jakie pozytywne efekty przynoszą społeczne batalie różnych inicjatyw obywatelskich, w sejmie, w samorządzie i przy wszelkiej maści okrągłych stołach. Zgoda. Wspieram. Ale to pokazuje, że musimy stale używać pełnych przemocy mechanizmów nacisku i posługiwać się wykluczającym językiem, czyli narzędziami zaczerpniętymi wprost z represyjnego systemu politycznego i opresyjnej kultury. Ten system niejako zmusza nas do korzystania z jego metod, aby w ten sposób legitymizować swoją mowę nienawiści i podważać rewolucyjny potencjał zmiany. Zmiany, która nota bene jest możliwa. Ale na pewno nie od góry, tylko od dołu.

Co z tego, że użyję radykalnego języka emancypacji, skoro zrozumie go bardzo ograniczona grupa osób. Nie dość, że łatwo wpaść w kanał fundamentalizmu, będąc okrzykniętym_ą terrorystą_ką, to jeszcze można zostać posądzonym_ą o korzystanie z przywileju rozumienia kodu języka rewolucji. Jak z tego wybrnąć? Na pewno ani pan Komorowski, ani pan Duda nie znają odpowiedzi. Być może Audre Lorde nie miała racji i rozwiązaniem JEST użycie narzędzi Pana do demontażu jego domu. Lorde, swoim słynnym tekstem: „Nie zdemontujesz domu Pana przy użyciu jego własnych narzędzi”, krytykowała patriarchat, pisząc o rozczarowaniu postulatami poprzedniej fali feminizmu. Koncepcję „demontażu” swobodnie można rozszerzyć na cały system państwowy z jego instytucjonalnym rasizmem, seksizmem, homo- i transfobią, ageizmem i wszystkim, co nie mieści się w polityczno-społeczno-kulturowej normie. Może faktycznie czas zacząć nazywać dobrze znane nam procesy i zjawiska słowami, które doskonale znamy, ale użyte w rewolucyjny, nienormatywny sposób pozwolą nam odkryć inne znaczenia i otworzą drogę do nowych interpretacji rzeczywistości.

To się dzieje w środowiskach feministycznych, LGBTQIA, antygranicznych, prozwierzęcych, pracowniczych czy lokatorskich. To tu zmienia się język z wykluczającego na wkluczający. To tu następuje reinterpretacja starych opresyjnych zwrotów na nowe, emancypacyjne. To tu tworzy się nowe konteksty społeczno-polityczne, patrosząc stare z uprzedzeń i nienawiści. To tu wreszcie recykluje się anachronizmy kultury z konserwatywnych na równościowe. To się dzieje bez względu na układ na partyjnej szachownicy. Jasne, czasem jest on bardziej łaskawy, czasem mniej, ale, generalnie, jego funkcje to ograniczanie, narzucanie, tworzenie podziałów, wytyczanie granic, segregowanie i ocenianie. A nie o taki świat walczę.

Widziałem plakat na mieście, na którym pan Komorowski stoi ze strzelbą nad zabitym jeleniem. Napis na plakacie głosi: „Bronisław Komorowski kocha zwierzęta – ZABIJAĆ!”. Obok plakat pana Dudy. Domyślam się, że plakat z Komorowskim jest autorstwa ludzi ze sztabu wyborczego Dudy. Ludzi, którym przeszkadza polujący Bronek, ale zapewne nie przeszkadza im zajadanie się padliną ustrzeloną przez pana prezydenta. Wychodzi z tego jak słoma z buta gorzka satyra na władzę: tak oto zazębiają się interesy rywalizujących ze sobą watażków. Krótko mówiąc, nieważne, kto strzela, ważne, żeby było się czym nażreć.

Łukasz Wójcicki

połowa września

Zapisuje się na pewien dwutygodniowy kurs. Nie zdradzę jaki, żeby nikt nie poczuł się urażony (chociaż w sumie powinien, bo może dałoby mu to do myślenia), a zbieżność nazwisk nie będzie tu przypadkowa (to tylko taka figura retoryczna ponieważ żadne nazwiska tu nie padają). Ale jest jeszcze jeden powód, dla którego nie podam nazwy kursu: mianowicie, to moja sprawa na jaki kurs się zapisałem. Najważniejsze, że temat kursu jest bardzo “męski”, przynajmniej w społecznym wyobrażeniu. Stąd, w pierwszym zdaniu pojawia się wyłącznie męska forma “mu” (nie mylić z odgłosem krowy “muuu”). Jest to celowe (podaję informacyjnie na wypadek, gdyby próbowano mnie odsądzić od feministycznej czci i wiary). 

Żeby lepiej zobrazować temat, możemy sobie wyobrazić, że jest to np. kurs na spawacza. Spawacz w wyobrażeniu wielu ludzi, jest mężczyzną. Bez dwóch zdań. Z trudem możemy sobie wyobrazić w tej roli kobietę. Niewykluczone, że w przyszłości to się zmieni. Tak, jak jeszcze do niedawna w głowach się nie mieściło, że motorniczym może być kobieta (motornicza? motorniczyni?). Oczywiście spawaczka jest możliwa, ale bardzo rzadko spotykana (ja, ani nikt ze znajomych mi osób, nie zna żadnej spawaczki). I żeby nie przedłużać, tyle słowem wstępu.

Pojawiam się na zajęciach spóźniony dwa dni (miałem swoje powody). Panowie już się trochę poznali, ale jak się później okazuje, niektórzy znali już się ze szkoły. Zauważam dwie panie, a właściwie dziewczyny, 19 i 20 lat. Sam jestem zaskoczony, że je spotykam na takim kursie. Szybko się reflektuję, że to przecież jak najbardziej w porządku, a przeze mnie przemawiają seksistowskie normy. Otrząsam się z nich jak pies, który właśnie wyszedł z wody. Po chwili już się cieszę, że dziewczyny zdecydowały się na taki “męski” kurs, i że będą przeciwwagą dla ilości testosteronu na sali. Jednocześnie mam przeczucie, że nie wszyscy panowie na kursie są feministami, czy choćby sympatyzują z feminizmem. 

Od początku lecą seksistowskie “żarciki”, nie brakuje również tych zabarwionych homofobią. “Żartują” prowadzący (było ich kilku), jak i uczestnicy. Kolejne dwuznaczne gesty, zachowania i komentarze sugerujące bliskość dwóch chłopaków powodują salwy śmiechu. No i mam kłopot. Co tu robić? Jak reagować? Nie wiem, czy jestem odosobniony w tej refleksji. Żaden z panów się nie przyzna.  Coś tam półgębkiem próbuję ripostować, ale marnie mi to idzie. Ledwo sam siebie mogę przekonać. Jakbym sobie nie wierzył. Próbuję się ratować tłumaczeniem, że i tak nie ma sensu, że świata nie zmienię, że robię, co mogę. Nie pomaga, bo nie robię, co mogę, a seksistowskie i homofobiczne komentarze coraz bardziej uwierają. Około dwudziestu obcych mi chłopa w uścisku testosteronowej sztamy i weź bądź człowieku mądry, i teraz stań przed nimi i powiedz, że nie podobają ci się takie komentarze, i że sobie nie życzysz. Kilkakrotnie układałem sobie przemówienie na ten temat, jak odczyt na konferencję, ale za każdym razem, kiedy miałem je wygłosić, cały plan palił na panewce. Raz, że sytuacja na sali zmieniała się dynamicznie i nikt nie czekał na mnie, aż łaskawie otworzę jadaczkę i wygłoszę oświecający referat na temat norm i ról społecznych. Dwa, chyba najważniejsze, za każdym razem brakowało mi odwagi, żeby to zrobić. Już wstrzeliłem się w pauzę pomiędzy niewybrednymi uwagami, już się z gąską witałem, gdy oblatywał mnie strach i paraliżował usta robiąc ze mnie niemowę. 

Byłem przekonany do swoich racji, czułem, że chcę i powinienem reagować na to seksistowskie gówno, ale masa mnie przytłaczała. Bałem się, że zostanę wyśmiany i zamieciony pod dywan jak ślad piachu z podeszwy buta. Podążyłem za czyjąś radą i przyjąłem następującą strategię: najpierw zbudować pozycję w grupie a potem ją wykorzystać do przemycania swoich racji. Zadziałało! Na początku, wiadomo, panowie badali teren, co im wolno, a czego nie. Jak daleko mogą się posunąć. Mogli całkiem sporo. Nikt nie reagował, czyli było milczące przyzwolenie. Cholernie źle mi z tym było. Dlatego postanowiłem, że swoją postawą, uporem i pracowitością zdobędę ich zaufanie. Nie czułem się najlepiej w tej męskiej grze. Miałem świadomość, że uczestniczę w niezbyt wyszukanym samczym rytuale budowania hierarchii (dominacji) i autorytetu (władzy). Czyli dwóch rzeczy, którymi na co dzień gardzę, i wobec których stawiam swój opór. Miałem nie lada orzech do zgryzienia. Zgniły kompromis vs niezłomność postanowień. Szukanie tu złotego środka równało się ze znalezieniem Atlantydy.

początek II połowy września

Wiatr z deszczem zamiatają liśćmi ulice i chodniki. Postawione kołnierze obcinają horyzont. Wrony jakieś markotne, obrażone na pogodę. Wszyscy mają kwaśne miny, jakby to miało przegonić nasiąknięte deszczem chmury. Ja na rowerze. Kałuże umykają  spod opon jak węże. Wchodzę do sali. Już w korytarzu czuć mężczyzn. Zmieniamy ubrania (zajęcia tego wymagały). Zwyczajowo, lecą prymitywne komentarze typu, że ktoś ma coś “pedalskie”, albo że przypomina “ciotę”. Ktoś komuś z serca radzi, żeby coś tam zmienił bo wygląda jak “pizda”, że szatnia damska jest obok, itp.

Jeszcze na początku kursu jednym z najśmieszniejszych żartów był taki, że jak ktoś się schyla to musi uważać, żeby inny go “nie zapiął”. Do tego wiele sytuacji kontaktowych, w bliskości fizycznej, uruchomiało lawinę kolejnych prymitywnych komentarzy. W ten sposób panowie radzili sobie z sytuacjami, do których nie byli przyzwyczajeni, ani nikt nie nauczył ich, że taka bliskość nie musi być dwuznaczna, seksualna. Wszystko “się kojarzyło”, bo dzięki ośmieszeniu zupełnie naturalnej sytuacji bliskości, stawała się ona odrealniona i ratowała od przekonania, że to może być życie. A tak to można było trwać w przeświadczeniu, że to tylko gra, zabawa kończąca się o umówionej godzinie, po której wracamy do realu. 

Dalej już było tylko lepiej. Moje komentarze w obronie żeńskich końcówek, niestereotypowego postrzegania płci, czy różnych tożsamości seksualnych stawały się coraz śmielsze, a ich przyjęcie coraz bardziej otwarte. Dalekie to wszystko było od ideału, ale cieszyłem się jak dziecko na wieść o nowej przygodzie. Miałem wrażenie, że mój mały krok jest wielkim krokiem grupy, żeby nie napisać ludzkości. Zająłem już szanowane miejsce w hierarchii. Chłopaki zdążyli się przekonać, że jestem dobry w tym, co robię, że  jestem “swój chłop”, potrafię zdobyć ich zaufanie, a moje zdanie wpływa na decyzje innych. Tym sposobem moje coraz odważniejsze komentarze uwrażliwiające na gender spotykały się z większą aprobatą i zrozumieniem. Obyło się bez szczegółowego tłumaczenia dlaczego tak, a nie inaczej, bo lekcja dżenderyzmu płynęła wprost z otchłani życia, z przykładów, które jak okruchy sypały się nam pod nogi. 

koniec września

Jeszcze z tydzień temu, gdy prowadzący zajęcia mówił do jednej z dziewczyn, że “ją wykorzysta” mając na myśli jej umiejętności i wiedzę, panowie rechotali jak ropuchy w okresie rozrodczym. Dziś wielu z nich by się zawstydziło a reszta by sobie nie pozwoliła na płytką jak woda w klozecie uwagę, że “my też ją chętnie wykorzystamy”. Naturalnie, jeszcze wiele do zrobienia, ale mały kroczek naprzód został zrobiony. Jeden z prowadzących powtarzał jak mantrę, że na tym kursie dziewczyny muszą się starać podwójnie, bo raz, że są dziewczynami, a dwa, że to zajęcie głównie dla mężczyzn, więc będą oceniane jak mężczyźni. Diagnoza może i słuszna, bo tak działa patriarchat, ale zamiast niwelować nierówności, on je podkreślał i umacniał. Tu pozostałem bezradny. Nie zdobyłem się na wysiłek zaprezentowania innej perspektywy i obalenia mitu genetycznych predyspozycji. Czułem, że zawodzę, ale pocieszałem się innymi sukcesami dydaktycznymi chcąc zagryźć na słodko ten gorzki kawałek rzeczywistości. 

Ostatniego dnia jeden z prowadzących zajęcia wygłosił mowę. Taką jakby końcową, na pożegnanie. Przywołał zdarzenie z podobnego kursu, który prowadził w innym miejscu i w innym czasie. Opowiedział o kobiecie, która zażartowała sobie z gwałtu. Flirtowała z nim mówiąc, że być zgwałconą przez takiego przystojniaka to sama przyjemność. Wtedy on obalił ją na podłogę, wszedł jej między nogi i złapał za ubranie w sposób, który nie pozostawiał wątpliwości, że wystarczy jedno szarpnięcie by pozbawić ją odzieży. Wtedy krzyknął w jej przerażoną twarz pytając, czy nadal jej do śmiechu, i czy na pewno gwałt sprawi jej przyjemność. Dał jej lekcje w obrzydliwie machystowskim stylu. Jak się za chwilę okazało, bliska mu osoba została zgwałcona. To doświadczenie nauczyło go, że gwałt jest ohydny. Niestety nie było nikogo i pewnie nadal nie ma, z kim mógłby pogadać o swoich emocjach, w kogo się wtulić, i komu zapłakać w ramię. Bo zawsze był twardzielem, który gryzł swoje troski jak kawał suchego chleba. I mimo że zęby bolały, i dziąsła krwawiły, to trzeba było żreć swoją niedolę, bo mężczyzna musi być twardy, nie miętki. To jak miał jej pokazać, że się nie godzi na żartowanie z przemocy seksualnej, jak tylko przemocą?

Byłem na niego wkurwiony i nim rozczulony jednocześnie. Chciałem go tłuc po tym betonowym łbie kowboja, a za chwilę przytulać i głaskać. Co miałem zrobić, skrytykować, że głupio postąpił podważając w ten sposób jego głęboko zakopane emocje? A może przyklasnąć dopowiadając, że powinien był ją prewencyjnie zgwałcić? Ale tylko zagryzałem wargi i w zaciszu swojego zakłopotania obiecałem sobie, że zawsze będę dokładał wszelkich starań, aby chłopaki nie musieli już nigdy więcej pluć krwią ze swoich dziąseł.

Łukasz Wójcicki